1. Teknikat për mbledhjen e informacioneve
Pasi keni bërë një listë të ideve që do të trajtoni në shkrimin tuaj, shpesh kërkohet të hulumtoni burime të ndryshme në mënyrë që informacioni i përfshirë në ese apo detyrë kursi të jetë sa më i saktë dhe i plotë. Për këtë arsye përdoren teknika të ndryshme për mbledhjen e informacioneve:
2.1. Pyetjet
Gjithnjë mund të përdoren pyetje të tilla si: Kush? Çfarë? Kur? Ku? Pse? Si? pothuajse në çdo temë. Këto pyetje ju ndihmojnë t’i drejtoheni temës siç bën një gazetar, duke e vënë atë në prespektiva të ndryshme që mund të krahasohen me njëra-tjetrën.
2.2. Intervistim
Shpesh qëllimi që i kemi vënë vetes kërkon më shumë informacion se ç’mund të gjendet në formë të shkruar. Prandaj janë të rëndësishme edhe intervistat me ekspert të temës tuaj. Intervistimi mund të ndahet në tre etapa:
a) Përcaktimi i personit të duhur për intervistë.
Është vetë tema e zgjedhur e cila përcakton se cilin person duhet të zgjidhni. Mund të zgjidhni një profesor, ligjvënës, shoqata qeveritare, jo qeveritare që merren më këtë çështje, etj…
b) Përgatitja për intervistën.
Mësoni sa më shumë në lidhje me personin që do të intervistoni. Fillimisht duhet ta kontaktoni dhe t’i shpjegoni se:
- Kush jeni ju.
- Pse po kontaktoni me të.
- Pse e keni zgjedhur pikërisht atë për intervistë.
- Temën e intervistës.
- Dëshironi të lini një datë, vend dhe orar për intervistën (në varësi të mundësive të tij).
- Do ta lejoni të shikojë draftin tuaj para se të dorëzohet.
Përgatisni një listë pyetjesh për të intervistuarin tuaj. Është e rëndësishme që pyetjet të jenë specifike dhe të drejtpërdrejta, jo të përgjithshme.
Gjatë intervistimit duhet të mbani parasysh disa pika:
- Jini të sjellshëm dhe të sigurtë. Kujtohuni se keni shkuar për të mbledhur informacion, kështu që mos kini turp të pyesni për gjëra që kanë lidhje direkte me temën tuaj.
- Përdorni listën e pyetjeve që keni përgatitur.
- Lëreni të intervistuarin të flasë. Mos u përpiqni ta habisni me njohuritë tuaja.
- Jini objektivë. Mos jepni opione tuaja mbi çështjen. Ju jeni atje për të marrë informacion, jo për të debatuar.
- Disa përgjigje çojnë në pyetje shtesë. Mos hezitoni t’i pyesni. Nëse nuk ia drejtoni këto pyetje kur ju lindin, më vonë mund t’i harroni fare.
- Kur i intervistuari del nga tema, bëhuni gati që me pyetje specifike dhe të drejtpërdrejta ta ktheni në temë.
- Merrni vetëm shënime të shkurtra që do t’ju ndihmojnë ta kujtoni intervistën më vonë. Mos i kërkoni të intervistuarit të ngadalësojë të folurin që ju të jeni në gjëndje të merrni shënime të detajuara. Diçka e tillë mund të harxhojë kohe, por edhe të shqetësojë mendimet e tij/saj.
- Shpesh përdorimi i regjistruesit është i papërshtatshëm duke qënë se influencon folësin dhe duhet transkriptuar.
2.3. Marrja e shënimeve.
Qëllimi i marrjes së shënimeve është të përmbledhë informacionin e nxjerrë nga hulumtimi i materialeve. Sfida më e madhe gjatë këtij procesi është përpunimi i shkurtuar i mendimit të dikujt tjetër me fjalët tuaja, pa shtrembëruar mendimin origjinal. Që kjo të arrihet duhet që të lexoni me shumë vëmendje, sepse që të kuptosh idetë e një tjetri, duhet që së pari t’i kuptosh ato. Sigurohuni që shënimet që merrni, të jenë të kuptueshme për ju edhe më pas. Mos humbisni qartësinë për hir të shkurtësisë. Kujdes mos e kopjoni burimin fjalë për fjalë. Mund të perifrazoni idetë dhe konceptet bazë të autorit original por mos ndryshoni dy-tre fjalë formalisht sepse do të ishte plagjarizëm. Kur kemi të bëjmë me një pikë të rëndësishme, lejohet ta citoni fjalë për fjalë, por duke vendosur thonjëzat në fillim e fund të shprehjes, duke e shoqëruar me gjithë informacionin e duhur mbi burimin.
Rregullat mbi marrjen e shënimeve:
- Zgjidhni idetë dhe konceptet kryesore dhe shkruajini në skeda shënimesh.
- Krijoni shkurtimet tuaja personale.
- Përdorni shifrat në vend të fjalëve për numrat.
- Bëni kujdes të shënoni të gjithë emrat, datat dhe përkufizimet.
- Vendosni shenja dalluese për çështjet e paqarta. Mund të shënoni me një “*” ndonjë shënim që nuk e kuptoni dhe mendoni se duhet shtjelluar më tej.
- Kontrolloni saktësinë e shënimeve tuaja para se të dorëzoni materialin original.
2.4. Mbajtja e ditareve
Ditaret mund të jenë dy llojesh; të thjeshtë e personalë me strukturë minimale, ku të përfshihet data dhe mendimet e çastit rreth ditës që sapo u mbyll, duke nxjerrë në pah momentet më interesante. Lloji tjetër ka një strukturë më të detajuar, ku përfshihet data, vendi, tema për të cilën po shkruani, informacioni që ka lidhje me temën, si dhe komentet personale që kanë lidhje me të. Modeli i parë ju ndihmon të kujtoni se kur ka ndodhur ngjarja dhe si keni reaguar ndaj saj, ndërsa përmes modelit të dytë do të jeni në gjëndje të përdorni informacionin e dhënë ose t’i ktheheni burimit për informacion më të detajuar, që ju nevojitet për shkrimin e një eseje apo detyre kursi.
2.5. Konsultimi
Ndodh që mund të jeni konfuz ose keni shumë pak informacion mbi temën tuaj. Prandaj mund të jetë i rëndësishmën në këtë pikë konsultimi. Ai është një proces që realizohet me pedagogun/en, kolegët apo persona të tjerë që mund të dinë diçka rreth temës. Konsultimi do t’ju vlejë për të diskutuar idetë tuaja, si dhe për t’ju dhënë informacione të mëtejshme në lidhje me temën që po shtjelloni.
Pasi keni bërë një listë të ideve që do të trajtoni në shkrimin tuaj, shpesh kërkohet të hulumtoni burime të ndryshme në mënyrë që informacioni i përfshirë në ese apo detyrë kursi të jetë sa më i saktë dhe i plotë. Për këtë arsye përdoren teknika të ndryshme për mbledhjen e informacioneve:
2.1. Pyetjet
Gjithnjë mund të përdoren pyetje të tilla si: Kush? Çfarë? Kur? Ku? Pse? Si? pothuajse në çdo temë. Këto pyetje ju ndihmojnë t’i drejtoheni temës siç bën një gazetar, duke e vënë atë në prespektiva të ndryshme që mund të krahasohen me njëra-tjetrën.
2.2. Intervistim
Shpesh qëllimi që i kemi vënë vetes kërkon më shumë informacion se ç’mund të gjendet në formë të shkruar. Prandaj janë të rëndësishme edhe intervistat me ekspert të temës tuaj. Intervistimi mund të ndahet në tre etapa:
a) Përcaktimi i personit të duhur për intervistë.
Është vetë tema e zgjedhur e cila përcakton se cilin person duhet të zgjidhni. Mund të zgjidhni një profesor, ligjvënës, shoqata qeveritare, jo qeveritare që merren më këtë çështje, etj…
b) Përgatitja për intervistën.
Mësoni sa më shumë në lidhje me personin që do të intervistoni. Fillimisht duhet ta kontaktoni dhe t’i shpjegoni se:
- Kush jeni ju.
- Pse po kontaktoni me të.
- Pse e keni zgjedhur pikërisht atë për intervistë.
- Temën e intervistës.
- Dëshironi të lini një datë, vend dhe orar për intervistën (në varësi të mundësive të tij).
- Do ta lejoni të shikojë draftin tuaj para se të dorëzohet.
Përgatisni një listë pyetjesh për të intervistuarin tuaj. Është e rëndësishme që pyetjet të jenë specifike dhe të drejtpërdrejta, jo të përgjithshme.
Gjatë intervistimit duhet të mbani parasysh disa pika:
- Jini të sjellshëm dhe të sigurtë. Kujtohuni se keni shkuar për të mbledhur informacion, kështu që mos kini turp të pyesni për gjëra që kanë lidhje direkte me temën tuaj.
- Përdorni listën e pyetjeve që keni përgatitur.
- Lëreni të intervistuarin të flasë. Mos u përpiqni ta habisni me njohuritë tuaja.
- Jini objektivë. Mos jepni opione tuaja mbi çështjen. Ju jeni atje për të marrë informacion, jo për të debatuar.
- Disa përgjigje çojnë në pyetje shtesë. Mos hezitoni t’i pyesni. Nëse nuk ia drejtoni këto pyetje kur ju lindin, më vonë mund t’i harroni fare.
- Kur i intervistuari del nga tema, bëhuni gati që me pyetje specifike dhe të drejtpërdrejta ta ktheni në temë.
- Merrni vetëm shënime të shkurtra që do t’ju ndihmojnë ta kujtoni intervistën më vonë. Mos i kërkoni të intervistuarit të ngadalësojë të folurin që ju të jeni në gjëndje të merrni shënime të detajuara. Diçka e tillë mund të harxhojë kohe, por edhe të shqetësojë mendimet e tij/saj.
- Shpesh përdorimi i regjistruesit është i papërshtatshëm duke qënë se influencon folësin dhe duhet transkriptuar.
2.3. Marrja e shënimeve.
Qëllimi i marrjes së shënimeve është të përmbledhë informacionin e nxjerrë nga hulumtimi i materialeve. Sfida më e madhe gjatë këtij procesi është përpunimi i shkurtuar i mendimit të dikujt tjetër me fjalët tuaja, pa shtrembëruar mendimin origjinal. Që kjo të arrihet duhet që të lexoni me shumë vëmendje, sepse që të kuptosh idetë e një tjetri, duhet që së pari t’i kuptosh ato. Sigurohuni që shënimet që merrni, të jenë të kuptueshme për ju edhe më pas. Mos humbisni qartësinë për hir të shkurtësisë. Kujdes mos e kopjoni burimin fjalë për fjalë. Mund të perifrazoni idetë dhe konceptet bazë të autorit original por mos ndryshoni dy-tre fjalë formalisht sepse do të ishte plagjarizëm. Kur kemi të bëjmë me një pikë të rëndësishme, lejohet ta citoni fjalë për fjalë, por duke vendosur thonjëzat në fillim e fund të shprehjes, duke e shoqëruar me gjithë informacionin e duhur mbi burimin.
Rregullat mbi marrjen e shënimeve:
- Zgjidhni idetë dhe konceptet kryesore dhe shkruajini në skeda shënimesh.
- Krijoni shkurtimet tuaja personale.
- Përdorni shifrat në vend të fjalëve për numrat.
- Bëni kujdes të shënoni të gjithë emrat, datat dhe përkufizimet.
- Vendosni shenja dalluese për çështjet e paqarta. Mund të shënoni me një “*” ndonjë shënim që nuk e kuptoni dhe mendoni se duhet shtjelluar më tej.
- Kontrolloni saktësinë e shënimeve tuaja para se të dorëzoni materialin original.
2.4. Mbajtja e ditareve
Ditaret mund të jenë dy llojesh; të thjeshtë e personalë me strukturë minimale, ku të përfshihet data dhe mendimet e çastit rreth ditës që sapo u mbyll, duke nxjerrë në pah momentet më interesante. Lloji tjetër ka një strukturë më të detajuar, ku përfshihet data, vendi, tema për të cilën po shkruani, informacioni që ka lidhje me temën, si dhe komentet personale që kanë lidhje me të. Modeli i parë ju ndihmon të kujtoni se kur ka ndodhur ngjarja dhe si keni reaguar ndaj saj, ndërsa përmes modelit të dytë do të jeni në gjëndje të përdorni informacionin e dhënë ose t’i ktheheni burimit për informacion më të detajuar, që ju nevojitet për shkrimin e një eseje apo detyre kursi.
2.5. Konsultimi
Ndodh që mund të jeni konfuz ose keni shumë pak informacion mbi temën tuaj. Prandaj mund të jetë i rëndësishmën në këtë pikë konsultimi. Ai është një proces që realizohet me pedagogun/en, kolegët apo persona të tjerë që mund të dinë diçka rreth temës. Konsultimi do t’ju vlejë për të diskutuar idetë tuaja, si dhe për t’ju dhënë informacione të mëtejshme në lidhje me temën që po shtjelloni.